موتورهای دیزلی به دلیل قدرت و بازدهی بالایشان در صنایع مختلف، حمل و نقل سنگین، کشاورزی و حتی نیروگاه‌ها کاربرد گسترده‌ای دارند. یکی از مهم‌ترین عوامل عملکرد بهینه و طول عمر این موتورهای پرکاربرد، انتخاب و استفاده صحیح از روغن موتورهای دیزلی است. در این مقاله از سیدار به بررسی تفاوت‌ها، ویژگی‌ها و الزامات نگهداری خاص این روغن‌ها می‌پردازیم؛ پس برای اطلاعات بیشتر درباره روغن موتور های دیزلی در ادامه همراه ما باشید.
تفاوت‌های اصلی روغن موتور های دیزلی با سایر روغن‌ها
اولین و مهم‌ترین تفاوت روغن موتور های دیزلی با روغن موتورهای بنزینی، نیازهای فنی و شرایط کاری موتورهای دیزلی است. موتورهای دیزلی معمولا فشار و دمای بالاتری را تجربه می‌کنند، همچنین احتراق در آنها متفاوت و اغلب سخت‌تر کنترل می‌شود تا ذرات و آلاینده‌های خاصی تولید شود. این شرایط خاص باعث شده است که روغن موتور های دیزلی خواص ویژه‌ای داشته باشند، برخی از این خواص شامل:
- مقاومت حرارتی و اکسیداسیون بالاتر
- توانایی کنترل و جلوگیری از تشکیل رسوبات و لجن‌های سیاه و چسبناک
- حفاظت بهتر در برابر سایش قطعات موتور تحت بارهای سنگین و فشار بالا
- کنترل بهتر خاصیت قلیایی (TBN) برای خنثی‌سازی اسیدهای حاصل از احتراق دیزل
روغن موتور های دیزلی معمولا افزودنی‌های خاصی دارند که در روغن‌های بنزینی کمتر دیده می‌شوند. این افزودنی‌ها به کنترل رسوبات، کاهش خوردگی و افزایش طول عمر موتور کمک می‌کنند.
ویژگی‌های مهم روغن موتور های دیزلی
برای درک بهتر اینکه چرا انتخاب روغن موتور های دیزلی تخصصی مهم است، باید با ویژگی‌های کلیدی این روغن‌ها آشنا شویم:
روغن موتور دیزلی با مقاومت حرارتی بالا و افزودنی‌های ویژه، حفاظت مطمئن‌تری از موتورهای تحت فشار سنگین فراهم می‌کند
· میزان ویسکوزیته مناسب
ویسکوزیته به معنای غلظت و روانی روغن است که نقش بسیار مهمی در حفاظت قطعات موتور ایفا می‌کند. در موتورهای دیزلی، روغن باید ویسکوزیته‌ای داشته باشد که در دماهای مختلف پایدار بماند. این یعنی در دمای پایین به راحتی جریان پیدا کند تا قطعات موتور به خوبی روانکاری شوند و در دمای بالا نیز غلظت خود را حفظ کند تا فیلم روغنی مقاومی تشکیل دهد. ویسکوزیته مناسب باعث کاهش اصطکاک و سایش شده و به افزایش عمر موتور و کاهش مصرف سوخت کمک می‌کند.
· مقاومت به اکسیداسیون و حرارت
موتورهای دیزلی معمولا دمای بسیار بالایی دارند و این گرما می‌تواند باعث خراب شدن روغن شود. هنگامی که روغن در معرض حرارت و اکسیژن هوا قرار می‌گیرد، فرایندی به نام اکسیداسیون رخ می‌دهد که باعث می‌شود روغن خاصیت خود را از دست بدهد و غلیظ یا چسبناک شود. روغن‌های با مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون مانند روغن موتورهای دیزلی، این توانایی را دارند که ترکیبات شیمیایی خود را حفظ کرده و به خوبی در طول زمان کار کنند. این روغن‌ها مانع از تشکیل لجن و رسوبات داخل موتور می‌شوند که اگر تجمع پیدا کنند، قطعات را خراب می‌کنند. همچنین این مقاومت باعث می‌شود که حتی در شرایط سخت و دماهای بالا، موتور به خوبی محافظت شود و کارایی خود را حفظ کند.
· خاصیت قلیایی (TBN) بالا
خاصیت قلیایی یا TBN یعنی توانایی روغن موتور در خنثی کردن اسیدهایی که داخل موتور به وجود می‌آیند. وقتی موتور دیزلی کار می‌کند، سوخت دیزل می‌سوزد و گاهی ترکیباتی مانند سولفور موجود در سوخت، تبدیل به اسیدهای خورنده می‌شوند. این اسیدها اگر در موتور بمانند، می‌توانند به قطعات فلزی آسیب بزنند و باعث زنگ‌زدگی یا خوردگی شوند. در این میان اگر روغن موتور خاصیت قلیایی بالایی داشته باشد، مانند یک محافظ عمل کرده و این اسیدها را خنثی می‌کند. در نتیجه روغنی که TBN بالایی دارد، به موتور کمک می‌کند که مدت زمان بیشتری درست کار کند و کمتر نیاز به تعمیر پیدا کند.
· کنترل آلاینده‌ها و ذرات معلق
هنگامی که موتور دیزلی روشن است و سوخت می‌سوزد، ذرات ریز سیاه رنگی به نام دوده و خاکسترهای فلزی در روغن موتور جمع می‌شوند. اگر این ذرات در روغن بمانند و به هم بچسبند، می‌توانند باعث ساییده شدن قطعات موتور و آسیب دیدن آنها شوند. پس روغن موتور باید بتواند این ذرات را به طور معلق در خود نگه دارد؛ یعنی آنها را در روغن پخش کند تا روی هم جمع نشوند و رسوب نکنند. علاوه بر این روغن موتور های دیزلی معمولا ترکیبات ویژه‌ای دارند که به تمیز نگه داشتن موتور کمک می‌کند. این کار باعث می‌شود موتور بهتر و روان‌تر کار کند.
الزامات نگهداری خاص روغن موتور های دیزلی
نگهداری مناسب از روغن موتور های دیزلی به اندازه انتخاب نوع روغن اهمیت دارد. برخی از نکات کلیدی در نگهداری این روغن‌ها عبارتند از:
1. تعویض به موقع روغن و فیلتر
تعویض به موقع روغن موتورهای دیزلی یکی از مهم‌ترین نکات نگهداری است؛ زیرا با گذشت زمان خواص روغن کاهش یافته و افزودنی‌های محافظ آن تحلیل می‌روند. در صورت عدم تعویض به موقع، روغن دیگر قادر به حفاظت از موتور در برابر سایش و خوردگی نیست و باعث افزایش رسوبات و آسیب‌های جدی می‌شود. همچنین تعویض همزمان فیلتر روغن اهمیت زیادی دارد زیرا فیلتر کثیف مانع عبور روان روغن و کاهش کارایی آن می‌شود.
2. کنترل کیفیت سوخت و فیلتر سوخت
کیفیت پایین سوخت دیزل باعث ایجاد آلاینده‌های بیشتر در موتور و در نتیجه آلودگی زودهنگام روغن می‌شود. استفاده از فیلتر سوخت با کیفیت و تعویض منظم آن، از ورود ذرات آلوده و آب به سیستم موتور جلوگیری کرده و به حفظ پاکیزگی روغن کمک می‌کند. همچنین بررسی دوره‌ای سوخت و فیلتر سوخت، از آسیب‌های احتمالی ناشی از سوخت جلوگیری می‌کند.
3. نگهداری روغن در شرایط مناسب
روغن موتور های دیزلی باید در محیطی خشک، خنک و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شوند تا خاصیت شیمیایی و افزودنی‌های محافظ آنها حفظ شود. دمای بالای محیط یا قرار گرفتن در معرض رطوبت باعث کاهش کیفیت روغن و افزایش احتمال اکسیداسیون و فساد آن می‌شود. همچنین درب ظرف روغن باید به‌درستی بسته شود تا از ورود آلودگی‌ها و رطوبت جلوگیری شود.
4. بررسی دوره‌ای پارامترهای روغن
انجام آزمایشات دوره‌ای بر روی روغن موتور، مانند سنجش ویسکوزیته، میزان خاصیت قلیایی و بررسی وجود ذرات معلق، به تشخیص زمان تعویض دقیق روغن کمک می‌کند. این بررسی‌ها از آسیب رسیدن به موتور جلوگیری کرده و باعث عملکرد بهتر موتور می‌شوند. استفاده از این روش‌ها در سیستم‌های صنعتی و ناوگان‌های بزرگ، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد.
سخن آخر
انتخاب و نگهداری صحیح روغن موتور های دیزلی از مهم‌ترین عوامل تضمین کارکرد مناسب و افزایش طول عمر موتورهای دیزلی است. تفاوت‌های این روغن‌ها نسبت به روغن موتورهای بنزینی در نوع افزودنی‌ها، مقاومت حرارتی و کنترل آلاینده‌هاست. پس اگر به دنبال حفظ سلامت موتور دیزلی خود و کاهش هزینه‌های بلندمدت هستید، باید روغن موتور های دیزلی را به درستی بشناسید و از آن استفاده کنید.