در دنیای امروز که محیط زیست در حال آسیب دیدن از مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی و آلاینده‌هاست، توجه به محصولات دوستدار طبیعت بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. یکی از حوزه‌هایی که تغییرات قابل‌توجهی در آن دیده می‌شود، صنعت روغن‌های موتور است. روغن‌هایی که سال‌هاست از مشتقات نفت خام تولید می‌شوند، حالا جای خود را به روغن‌های پایه گیاهی یا بیودیزل می‌دهند. در این مقاله از سیدار به رروغن موتور با پایه گیاهی می‌پردازیم تا بهتر آینده‌ای پایدار روان‌کننده‌های خودرو را بشناسید.
روغن موتور با پایه گیاهی چیست؟
روغن موتور با پایه گیاهی از منابع تجدیدپذیر مانند دانه‌های روغنی (سویا، کلزا، آفتابگردان، نارگیل و …) یا چربی‌های حیوانی بازیافتی تولید می‌شود. برخلاف روغن‌های معمولی که از نفت خام به دست می‌آید، این روغن‌ها از منابع طبیعی هستند که دوباره قابل رشد و بازیابی‌اند. بیودیزل که بیشتر در سوخت‌گیری استفاده می‌شود، یکی از محصولاتی است که در کنار آن روغن‌های روان‌کننده با پایه مشابه نیز در حال رشد هستند. این روان‌کننده‌ها با فرمولاسیون مخصوص می‌توانند به جای روغن‌های سنتی در خودروها استفاده شوند.
مقایسه روغن موتور سنتی با روغن موتور با پایه گیاهی
روغن موتور سنتی یکی از مهم‌ترین بخش‌های عملکرد صحیح خودرو است. اما:
- روغن‌های سنتی بر پایه نفت خام‌اند؛ منبعی غیرقابل تجدید و آلاینده.
- پس از مصرف، بازیافت آن‌ها دشوار است و معمولا آلودگی ایجاد می‌کنند.
- استخراج نفت و پالایش آن اثرات مخربی بر محیط زیست دارد.
در مقابل، روغن موتور با پایه گیاهی:
- زیست‌تخریب‌پذیر هستند؛ یعنی در طبیعت سریع‌تر تجزیه می‌شوند.
- سمی نیستند و در صورت نشت، خطر کمتری برای خاک و آب دارند.
- از منابع تجدیدپذیر تولید می‌شوند؛ یعنی می‌توان آن‌ها را دوباره کشت و برداشت کرد.
عملکرد روغن موتور با پایه گیاهی در خودرو چگونه است؟
یکی از نگرانی‌های مهم این است که آیا روغن موتور با پایه گیاهی می‌توانند عملکرد مشابه یا حتی بهتری نسبت به روغن‌های سنتی داشته باشند؟ پاسخ تا حد زیادی مثبت است. تحقیقات نشان داده‌اند که روغن‌های گیاهی دارای شاخص ویسکوزیته بالا هستند؛ به این معنی که در دماهای مختلف پایدارتر عمل می‌کنند. همچنین خاصیت روانکاری بسیار خوبی دارند و می‌توانند سایش قطعات موتور را کاهش دهند. از طرفی به دلیل محتوای اکسیژن طبیعی، می‌توانند احتراق بهتری در موتورهای دیزلی ایجاد کنند.
البته هنوز چالش‌هایی مانند پایداری اکسیداتیو (مقاومت در برابر خراب شدن در اثر تماس با هوا) و عمر مفید کمتر نسبت به روغن‌های سنتی وجود دارد، اما فناوری در حال پیشرفت است.
ترندهای جدید در روغن‌های دوستدار محیط زیست
روغن‌های سبز نسل جدید، همسو با استانداردهای جهانی محیط زیست توسعه می‌یابند
در چند سال گذشته، شرکت‌های بزرگ تولیدکننده روان‌کننده‌ها مانند Shell، Castrol، Total و Motul شروع به تحقیق و توسعه در زمینه روغن‌های گیاهی کرده‌اند. برخی از ترندهای قابل توجه:
- ترکیب روغن‌های پایه گیاهی با افزودنی‌های هوشمند: برای افزایش مقاومت در برابر اکسیداسیون و بهبود طول عمر
- روغن‌های هیبریدی: ترکیب روغن‌های گیاهی با درصد کمی روغن‌های پایه مصنوعی برای عملکرد بهتر
- بسته‌بندی‌های قابل بازیافت: برخی برندها حتی بسته‌بندی محصولات خود را نیز از مواد دوستدار محیط زیست تولید می‌کنند.
- کاربرد در خودروهای الکتریکی (EV): حتی خودروهای برقی نیز نیاز به روان‌کننده دارند و روغن‌های گیاهی به گزینه‌ای ایده‌آل برای این صنعت تبدیل شده‌اند.
مزایای زیست‌محیطی روغن موتور با پایه گیاهی
استفاده از روغن موتور با پایه گیاهی می‌تواند به شکل قابل توجهی اثرات زیست‌محیطی صنعت حمل‌ونقل را کاهش دهد. برخی از فواید مهم آن شامل:
1. کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی
برخلاف روغن سنتی که از نفت خام استخراج می‌شود، روغن موتور با پایه گیاهی از منابع طبیعی و تجدیدپذیر مانند دانه‌های روغنی ساخته می‌شوند. همین موضوع استفاده از منابع محدود و آلاینده نفتی را کاهش میدهد. کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی به معنای کمتر شدن استخراج نفت و آسیب‌های زیست‌محیطی است که در نهایت به حفظ اکوسیستم‌ها و کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند.
2. کاهش آلودگی خاک و آب
روغن موتور با پایه گیاهی به سرعت در طبیعت تجزیه می‌شوند و توسط باکتری‌ها از بین می‌روند. این باعث می‌شود اگر روغن به خاک یا آب نفوذ کند، آلودگی کمتری ایجاد شود. همچنین به دلیل اینکه مواد شیمیایی مضر کمتری در این روغن‌ها وجود دارد، جانوران و گیاهان محیط اطراف کمتر آسیب می‌بینند و چرخه طبیعی محیط بهتر حفظ می‌شود.
3. کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای
تولید روغن موتور با پایه گیاهی انرژی کمتری نسبت به استخراج و پالایش نفت خام نیاز دارد. علاوه بر این گیاهانی که برای تولید این روغن‌ها کاشته می‌شوند در زمان رشد، دی‌اکسیدکربن هوا را جذب می‌کنند. این باعث می‌شود میزان گازهای گلخانه‌ای که باعث گرمایش زمین می‌شوند، کمتر شود و به کنترل تغییرات اقلیمی کمک می‌کند.
4. ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی و تولید گیاهان روغنی
تولید روغن موتور با پایه گیاهی نیازمند کشت گسترده دانه‌های روغنی است که فرصت‌های شغلی زیادی در کشاورزی، برداشت، فرآوری و حمل و نقل ایجاد می‌کند. این اشتغال‌زایی به بهبود اقتصاد روستاها و مناطق کم‌درآمد کمک می‌کند و باعث رشد پایدار اقتصادی می‌شود. همچنین توسعه کشاورزی پایدار می‌تواند از مهاجرت‌های بی‌رویه به شهرها جلوگیری کند.
استفاده از روغن‌های موتور با پایه گیاهی در خودروهای امروزی
سوال مهم درباره روغن موتور با پایه گیاهی این است که آیا امروزه می‌توان به سادگی از این روغن‌ها استفاده کرد؟ در برخی موارد بله، اما نه به طور کامل. در حال حاضر برخی شرکت‌های خودروساز در خودروهای صنعتی، کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین از روان‌کننده‌های گیاهی استفاده می‌کنند. با این حال برای خودروهای سواری رایج، هنوز به استانداردسازی کامل نرسیده‌ایم. اما روند بسیار امیدوارکننده است و بسیاری از شرکت‌ها در حال طراحی موتورهایی هستند که کاملا با این نوع روان‌کننده‌ها سازگار باشند.
پیش‌بینی‌ها نشان میدهد که تا سال‌های آینده، روغن موتور با پایه گیاهی سهم بیشتری از بازار روان‌کننده‌ها را به خود اختصاص خواهند داد. با افزایش آگاهی عمومی، قوانین سخت‌گیرانه محیط زیست و تمایل خودروسازان به تولید خودروهای پایدار، این روند سرعت بیشتری خواهد گرفت.